Orta Afrika’da yeni doğan bebekler için yapılan ritüelin adı nedir?

Orta Afrika’da yeni doğan bebekler için yapılan ritüelin adı nedir?
İngilizcede ritual olarak geçen bu kelime dinsel tören,törensel,alışkanlık anlamına gelmektedir.Her dinde belli başlı ritüeller vardır.

“töre” kavramı için en iyi İngilizce karşılığın “ritual” değil, “custom”törensel,alışkanlık anlamına gelmektedir olacağını belirtiyor. Şöyle diyor:


“Örneğin bu günlerde Afrika’da bir kadın zina edip bir çocuğu olmuş; şimdi recmedeceklermiş. Bir taşlama ‘gerekli’ ise o toplumda bu bir töredir (Kuran’a dayalı) -yani custom; fakat taşlama olayının anında (olursa eğer ki umarım olmayacaktır) belli bir ‘ritual’ yani bilinen kurallarla oluşuyor…”
Türkçedeki töre, gelenek, âdet, örf, ayin, tören vb ile
İngilizcedeki “custom, mores, tradition, ritual, rite” vb kavramları birbirini tüm durumlar için (bire bir) karşılamayabiliyor. “Ritual” sözcüğüyle genellikle “töre”nin uygulama yönü kastedilmekle birlikte Türkçede bu ikisi arasında, yani soyut “töre” ile “töre”nin uygulanması arasında, çoğu kez terimsel ayrım yapılmıyor.
Örneğin, çevirmekte olduğum bir metinde “kurban ritüeli”nden söz ediliyor, hem de bol bol. Kastedilen, kurbanın kesildiği an değil, kurban olgusunun bütünü. Bunun Türkçesi olarak “kurban töresi” bana -şimdilik ve hâlâ- en uygunu gibi görünüyor.
Okurun verdiği örnekte de, o olmayası recim ânı Türkçede “töre” kavramının kapsamında; ayrı bir ad veren çıkacağını sanmıyorum. Bununla birlikte, kurban töresi için de, recim için de, bağlamına göre vurgulama gereği duyulduğunda “ayin, tören” gibi sözcükler yeğlenebilir elbette.
Camcılıkta püf noktası ne demekse, dil kullanımında “bağlamına göre” ve “yerine göre”, o demek.
Soruna bir başka açıdan bakarak söylediklerimin sağlamasını yapayım: Bu “ritüel” denen edimler, toplumumuz için yeni değil; tarihimizde de var, bugünümüzde de. Dolayısıyla bu edimlerin bugüne değin adlandırılmadan kalmış olacağını düşünmek pek akla uygun değil. Bu tür durumlarda (bir olgunun Türkçesini saptamaya çalışırken), sözlüklere bakmanın yanında, biraz durup biz o olguya hangi adı veregelmişiz, onu bulmaya çalışmak en iyi yöntem. Toplumumuz için bir yenilik oluşturan edim, olgu, yordam, teknik vb için durum farklı elbette; öyle bir durumda, yabancı dildeki adın bizim dilimizde karşılığının bulunmaması doğaldır. Biz de ya “bilgisayar” örneğindeki gibi türetir, ya da “dans” örneğindeki gibi dışarıdan alırız. Ama az önce de belirttiğim gibi “ritual” örneğinde kastedilen olgunun yeni bir yanı yok. Batılıların “ritual” dediği durumların bazılarına “töre”, bazılarına “ayin, tören vb” diyoruz, o kadar. önceki yazımda gereğince vurgulamamış olduğum nokta da buydu.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu