Örfi ve şerri hukukun yetkileri nedir?
Osmanli Devletinde hukuk iki temele dayaniyordu:
1)- Ser’î Hukuk, 2)- Örfî Hukuk
1)-SER’I HUKUK(Islam Hukuku=Fikih): Ser’i hukukun kaynaklarini Kur’an, Hadis, Icmâ ve Kiyas
olusturuyordu. Ser’i hukuk sadece müslümanlara uygulanirdi. Kamu hukuku disinda kalan davalarda
müslüman olmayanlar, kendi dinî kurumlarinda yargilanirlardi.
2)-ÖRFI HUKUK: Türk gelenek ve göreneklerine göre düzenlenmis kuurallarla, ser’i hukukun esaslarina
aykiri olmamak kaydiyla padisahlarin buyruklarindan olusurdu. Örfi hukukun esaslari KANUNNAME
adiyla bir araya getirilmistir.
NOT: Bilinen ilk Osmanli Kanunnamesi Fatih Sultan Mehmet’in kanunnâmesidir.(KANUNNAME-I ALI OSMAN)
Osmanli Devletinde Hukukun uygulanisi nasildi?
Osmanli Devletinde ser’i ve örfî bütün meseleler ser’î mahkemelerde çözümlenirdi. Eyalet, sancak ve
kazalardaki mahkemelerde “hakim” olarak KADI bulunurdu.Kadi’nin verdigi karardan süphe duyanlar üstmahkeme olarak Divan-i Hümayûna basvurabilirlerdi.Daha küçük yönetim birimlerinde (nahiyelerde) kadiadina hüküm verenlere NAIB denirdi. Mahkemelerde görülen davalar SERIYYE SICILLERI denilen defterlere kaydedilirdi.
Osmanli Hukuk Düzeninde Meydana Gelen Degismeler:
a)-II. Mahmut Döneminde degismeler:
1-Görevden alinan memurlarin mallarina el koyma usulüne (müsadere) son verildi.
2-Memurlarin yargilanmasi, hükümet ile halk arasindaki davalarin görüsülmesi için Meclis-i
Vala-i Ahkam-i Adliye kuruldu. 3- Ilk olarak Adalet Bakanligi(Nezareti Deavi) kuruldu.
b)-Tanzimat döneminde (1839-1876)degismeler:
Hatirlanacagi gibi Tanzimat Fermaninda (3kasim 1839) Herkes kanun önünde esit olacak, bütün
herkesin can, mal ve namuslari güven altinda oldugu belirtilmisti. Yine Islahat fermani(1856)
azinliklara yeni haklar veriyordu.
Bu dönemde hukuk alaninda önemli gelismeler yasandi:
1)- 1840’da Ceza Kanunu(kismen Fransizcadan tercüme) 1850’de Ticaret Kanunu, 1863’de de Deniz
ve ticaret kanunu çikarildi. 1868’de Surayi Devlet(DANISTAY) kuruldu.
2)- Bu kanunlarin yanisira Tanzimatla birlikte KARMA mahkemeler kuruldu. Karma mahkemelerdeki
hakimlerin yarisi yabanci yarisi Osmanli idi.
AÇIKLAMA: Yabancilarin Türk mahkemelerinde yargiç olarak yer almasi devletin egemenlik haklariyla
uyusmamaktadir.
3)- Tanzimat döneminde “Insan haklari ve vicdan hürriyeti” bakimindan önemli gelismeler oldu.
Zenci esirligi yasaklandi ve mezhep degistirmeyi yasaklayan kanun kaldirildi.
4)- 1870’de AHMET CEVDET PASA baskanliginda bir kurul on yil kadar çalisarak MECELLE’yi
hazirladi. Mecelle medeni kanun niteligindeydi.
c)-Mesrutiyet Döneminde Meydana gelen degismeler:
1876’da ilan edilen Kanuni Esasi Osmanli Devletin’de anayasa hukukunun baslangicidir.
