Dilin toplumların varlığını sürdürebilmesi açısından önemi nedir?

Dilin toplumların varlığını sürdürebilmesi açısından önemi nedir?

Bildiginiz gibi sohbet esnasında,lisan bahsi acıldıkca “halen o bahis mi?” bezginlik yada karşı gelenler bana, acınmaya layık,gözlerini gaflet bürümüş, en zavallı kayıtsızlar gibi görünüyorlar.vatan bahsi acıldıgı bir yerde: “halen mi o bahis” diyecek bir Türk, menfur bir kayıtsızlık göstermiş olur.

bu telakki, lisan bahsine olan kayıtsızlığa karşı bu derece varittir. vatan fikri bizde daima vardı; fakat Namık Kemal in, bu fikri kalbimizde yeni bir nefesle uyandırdığı günden beri daha uyanık olmalıyız. onun vatan fikrini uyandırdıgı gibi, bir diger Türk şairi cıkıpda lisan fikrinin kutsiliğini uyandırsaydı, bize ögretsetdiki; bizi ezelden ebede kadar bir millet halinde koruyan, birbirimize baglayan bu TÜRKCE Dİ bu ag öyle metin bir bagdırki vatanın hudutları koptugu zaman bile kopmaz. hudutlar aşırı yine bizi birbirimize bağlı tutar. Türkcenin çekilmediği yerler vatandır, ancak dilin cekildiği yerler vatanlıktan cıkar. vatanın kendi gövde ve ruhu dildir.bu bag milleti birbirine baglayan, dimagdan dimağa, kalpden kalbe gecmiş bir teldir.İnsanlar arasındaki iletişimin en temel araçlarından biri olan dil, milletlerin geçmişten devraldıkları bir mirastır. Dil yoluyla insanların birbirlerini, geçmişten bu güne ve de geleceğe yönlendirmesi sağlanmaktadır. Ortak dil ortak kader birliği demektir. Aynı dili konuşan insanların aynı geçmişe sahip oldukları, aynı kültürü paylaştıkları, aynı alışkanlık ve değerlere sahip olduk bilinmektedir.
Dil bir milletin kültürel değerlerinin başında gelir. Aynı dili konuşan insanlar millet denilen sosyal varlığın temelini oluşturur. Dil, duygu ve düşünceyi insana aktaran bir vasıta olduğu için, insan topluluklarını bir yığın veya kitle olmaktan kurtararak, aralarında duygu ve düşünce birliği olan bir toplum hâline getirir… Dolayısıyla dil ferde toplumunun bağışladığı en büyük miras ve donanımdır.Bu donanıma yabancılaşma insanların içinde yaşadıkları topluma yabancılaşmasını da beraberinde getirmektedir. Çünkü insanların yaşadıkları topluma yabancılaşmadan, ona uyum sağlayarak yani sosyalleşerek hayatlarını devam ettirmeleri, o toplumun kültürünü, inanç ve değerlerini benimsemeleriyle gerçekleşmektedir. Bu ise nesillere dil yoluyla aktarılabilmektedir.
Bütün insan kültürünün temelini oluşturan ve insan topluluğunu yaratan dildir. Dilini yüceltemeyen toplumların zamanla başka kültürlerin tutsaklığında debelenmesi ve kültürünü unutarak yabancılaşması kaçınılmazdır. Çünkü “dil ve kültürde bir şeyler iyi gitmediği zaman bütün kurumlarda da bir şeyler iyi gitmemeye başlar.”
Dil kültürü oluşturan önemli unsurların başında yer alır. Bu konumuyla dil, bir toplumun kültürü içinde şekillenen tüm birikimleri temsil edecek işlev yüklenmektedir. Günlük alışkanlıklar, öfkeler, sevinçler ve değer yargıları dil yoluyla ifade edilmekte ve tanımlanmaktadır. Bu işlevi nedeniyle de dil ve kültür arasında kaçınılmaz bir bağ bulunmaktadır. Bu nedenle de dil ile kültür sürekli etkileşim içindedir. “Kültür hayatının sağlıklı gelişiminde, benimsenebilir bir dil…, ortak bir dünya görüşü ve hayat anlayışı, anlaşılabilir bir sanat ve edebiyat telakkisi… gibi unsurların vazgeçilmez bir yeri vardır.” Sanatta ve edebiyatta kullanılan dilin anlaşılabilirliği, bu alanlarda verilecek eserlerle halka inilebilmeyi sağlayacaktır. “Dil ile ortaya konulan sanat eserleri, diğer alanlara göre daha belli ve göze çarpar nitelikte bir kültür taşıyıcısıdır.
Düşünce dili yaratır… Her Türk genci ve insanının dikkat etmesi gereken husus, ana dilinde düşünme alışkanlığını kazanması ve milletleşme şuurunu benimseyerek büyük topluma katılmasıdır. Bu yapılmadığı takdirde millet oluşturma süreci gerçekleşemez. Diline sahip çıkan milletler, geleceğine de sahip çıkar. Geçmişiyle bu günü arasında dil bakımından anlaşılmazlık varsa, geçmişin tahlil edilerek ders çıkarılması, dolayısıyla da geleceğe yön verilmesi zorlaşmaktadır.
Dilin öğrenilmesi toplumsal/kültürel çevreyle ilgilidir. Çocuğun toplumsal yani dilsel çevresi olmadan dil edinmesi olası görülmemektedir. Başka bir ifadeyle, dilsel etkileşim, toplumsal/kültürel bağlamın varlığıyla gerçekleşir ve değer kazanır. Bireylerin birbirleriyle anlaşmalarında, problemlerinin hallinde dilin önemi büyüktür. Edebiyatta, şiirde, sanatta, tiyatroda halk kitlelerine ulaşacak yani halkın anlayacağı dilden eserler vermek hem halkın bilinçlenmesi, hem de eserlerin uzun süre anlaşılırlılığını koruması açısından önemlidir. Geçmişten bu güne intikal eden sözlü ve yazılı kültür ürünlerinin bu güne kadar varlığını sürdürmelerindeki en büyük etken anlaşılır, sade ve halkın genelinin anlayabileceği bir dille yazılmış, söylenmiş olanlarıdır.
Cumhuriyet dönemi toplumsal kurumlarda yerleşme ve modernleşmenin daha yoğun yaşandığı bir dönemdir. Dil de uluslaşmanın temel öğelerinden biri olarak bu süreçteki yerini aldı. Özellikle Atatürk dil ve kültürü modernleşme ve batılılaşma yolundaki bütün atılımların gerçek zeminini görmüştür. Cumhuriyet döneminde ortaya çıkan dilde yenileşme ve felsefe üretme çabaları Atatürk’ün söz konusu duyarlılığı çevresinde gelişmiştir. Atatürk için dil bir kimliktir. Dilin örselenmesi, yozlaşması ve ihmali doğrudan doğruya ulusal kimliği etkileyecek derecede önemlidir. Atatürk’ün cumhuriyet dönemine damgasını vuran dil felsefesini şu sözlerle izlemek mümkündür: “Türk demek dil demektir. Milliyetin çok bariz vasıflarından birisi dildir. Türk milletindenim diyen insanlar her şeyden evvel ve mutlaka Türkçe konuşmalıdır. Türkçe konuşmayan bir insan Türk harsına, camiasına mensubiyetini iddia ederse buna inanmak doğru olmaz.” Çünkü “dil hem millet olmanın temel ögesi hem de kültür birliğinin en temel aracıdır.“
Karamanoğlu Mehmet Bey yayınladığı fermanla: “Bugünden sonra divanda, dergahta, mecliste, meydanda Türkçe’den başka dil kullanılmayacaktır” demesinde, Türk kültürünün korunması ve gelecek nesillere aktarımında ve de millet olma bilincinin sağlanmasında dilin önemini vurgulamak yatmaktadır. Bunalımlı dönemden kurtularak milletin yeniden toparlanması ve kendine gelmesinde Atatürk’ün yaptığı inkılapların içinde harf inkılabının da bulunmasında bu amaç yapmaktadır.
Aynı soydan gelen toplumların en önemli ortak yanları onların aynı dili kullanmalarıdır. Çünkü dil yoluyla ortaklığın devamlılığı sağlanmaktadır. Sovyet sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılmadan önceki dönemde, bünyesinde barındırdığı Türk toplulukları, farklı yazı ve konuşma dillerine yöneltilerek birbirlerinden ayırma yoluna gidilmişti. Daha doğrusu, bu toplulukların, kendi aralarında ortak dilleri yoluyla kültür alışverişini sağlayamamaları amacıyla farklı dilleri kullanmalarına özen gösterilmişti. Azerbaycan’ın Latin alfabesine ilk geçişine başlangıçta ses çıkarmayan Rusya, daha sonra Türkiye’nin Latin harflerini kabul etmesiyle Azerbaycan’ın tekrar Kril alfabesini kullanması yönündeki gayretleri de, aynı soydan gelen bu iki toplumun birbirleriyle kültürel alışverişi, aralarındaki iletişimi engellemek amacından kaynaklanmaktadır. İsmail Gaspıralı da “Rusya’daki Türk toplulukları dil, kültür, tarih bağlarına sahiptiler. Ayrıca, içinde bulundukları sosyal, siyasal ve kültürel problemleri de aynı idi. Bu problemler bakımından da aralarında benzerlik hatta ayniyet bulunmaktaydı. Bu topluluklar birbirlerinden tecrit edilmişlerdi. Bu nedenle de problemlerine ortak çözüm üretme imkanına sahip değillerdi. Problemleri tek başlarına da çözme imkanları yoktu. Çünkü onlar dil ve kültür bakımından yakın ilişki kuramıyorlardı” diyerek, aynı toplulukların birbirleriyle ortak hareket etmede dilin ne kadar önemli olduğuna dikkat çekmekte ve de bir milletin hayatta kalabilmesi için problemlerini kolayca çözebilmede kullanılan dilin önemli bir etken olduğunu vurgulamaktadır. 19. Asırda, Avrupa’da millet ve milliyet mefhumlarının tanımlanması, sınırlarının ve özelliklerinin belirlenmesini ele alan bir dizi tartışmalar olmuştur. Almanya ve İtalya’da milliyetçilik, en önemli olgusu olan devlet idealinden vazgeçerek, farklı devletlerdeki aynı dili konuşan ve aynı kültürü paylaşan insanlar arasındaki kültürel birliği vurgulamakta ve bu topluluklar için ortak bir vatan talebiyle ortaya çıkmaktadır. Yani dilin, millet olma bilincinin en önemli göstergesi olduğu ve farklı coğrafyalarda da olsa aynı dili konuşan insanların aynı kültüre sahip olduklarını belirtmektedir.
Bunlardan yola çıkarak Gökalp millet, ne ırki, ne kavmi, ne coğrafi, ne siyasi, ne de iradi bir zümre değildir. Millet, lisanca, dince, ahlakça ve bediiyatça müşterek olan yani aynı terbiyeyi almış fertlerden oluşan bir zümredir diyerek millet olmada dilin önemine vurgu yapmaktadır.
İsmail Gaspıralı “Lisan Meselesi” adlı yazısında “Milleti millet eden iki şeyden birinin “tevhid-i lisan” olduğunu söyleyerek bunların “her kaysı olmaz ise yaki bozulur ise millet payesinden, derecesinden düşer; belki inkiraza yol tutar” demektedir.
Dil insan topluluklarının anlaşmalarında, problemlerini çözmelerinde en önemli iletişim araçlarından biridir. Bu noktada konuşulan dilin herkes tarafından anlaşılması çok önemlidir. Bir toplumda yeniliklerin, buluşların ve gelişmelerin halkın her kademesine kolaylıkla iletilebilmesinde, dilin herkes tarafından anlaşılır olması gerekmektedir. Aksi takdirde, anlaşılmayan bir dil ya da kavramların oluşturduğu bir konuşma yolu seçilirse durum, birbirinden habersiz çalan enstrümanların çıkardığı, ne olduğu anlaşılmayan bir şey durumuna gelir. Bir orkestranın ortak dili notalarıdır. Farklı sesler çıkaran aletlerin çaldıkları şarkılarda ortak bir ahenk yakalamak için hepsinin ortak notaya uymaları gerekmektedir ki dinleyenlerin hem anlaması hem de zevk alması gerçekleşebilsin.
Göktürkler’in ikiye bölündüğü dönemde Kağanlık yapan Şe Tu’nun 585 yılında Çin Kağanına yazdığı mektup, Türklerin diline ne kadar önem verdiğini göstermesi açısından kayda değer bir durumdur. “592 yılında, Göktürkler ikiye bölünmüştür. Doğu Göktürkler’in başında Şe-Tu Kağan vardır. Çin Kağanı, Şe-Tu Kağana mektup yazarak, ona bir çok vaatte bulunur, bütün Türklerin kağanı olabilmesi için kendisine yardım edebileceğini söyler. Buna karşılık da Çin kağanına bağlı olmasını, Türklerin kılık, kıyafetlerini, dillerinin, geleneklerinin, görenek ve yasalarının hülasa, Türkler’i millet olarak yaşatan maddi ve manevi değerlerinin değiştirilmesini ister. Onların yerine Çin adetlerinin, Çin dilinin, Çin gelenek ve yasalarının kabulünü şart koşar. Bu istek çok düşündürücüdür. Şe-Tu Kağan’ın Çin Kağanına verdiği cevap ise bize bazı gerçekleri anlatmaktadır. Şe-Tu kağanın cevabı şudur. “ Oğlum, şimdi yanınızda olacaktır. Size her yıl vergi olarak kutsal soydan üretilmiş atlar göndereceğim. Her gün bütün zamanını size verecek, buyruklarınızdan başka boyun eğeceğim bir şey olmayacaktır. Ancak, giysilerimizin önlerini kesmeye, omuzlarımızda dalgalanan saçlarımızı çözmeye, dilimizi de değiştirmeye ve sizin yasalarınızı benimsemeye gelince, bizim törelerimiz ve geleneklerimiz çok uzak çağlardan gelir ki, ben bile bunlardan bir tekini değiştirmeye şimdiye kadar cesaret edemedim. Çünkü, bütün bir Türk milleti aynı kalbi taşıyor“ diyerek dilin toplumsal bütünlük açısından büyük önem taşıyan unsurlardan birinin dil olduğunun üzerinde durur. Ayrıca tarihten gelen bir köklü bir dil geleneğinin bulunduğunu ve Türkler için geleneğin oldukça önemli olduğunu anlatmaktadır.
Baltacıoğlu dil konusunda yapılacak şey nedir? Sorusuna şu şekilde cevap vermektedir: Dilimizin kalıp gelenekleri gibi ruh geleneklerini de aramak. Gelenekler halktadır. Halkın kullandığı dil ile yani dil geleneği ile aydının kullandığı dil geleneğinin aynı olması gerekmektedir. “Gelenek demek millette nevi belirtilen belkemiği demektir. Gelenek değişmedikçe millet de değişmez. Bir millet herhangi bir dış sebeple dilini kaybedebilir. Fakat dilinin, dininin geleneğini kaybetmedikçe o millet henüz kaybolmamıştır.” Buradan, toplumun üyelerinin aynı şekilde düşünmelerinde, aynı şekilde duymalarında, aynı özellikte bir hayat sürmelerinde dilin ne kadar önemli olduğu düşüncesi ortaya çıkmaktadır.
Birey ve toplum yaşamındaki sadece bir iletişim aracı olma özelliğiyle değil, bireyleri toplumuna, toplumları milletine bağlayan ve onlara millet olma özelliği kazandıran önemli bir araçtır dil. Dil düşüncenin, düşüncelerin açığa çıkarılabilmesinin en önemli etkin aracıdır. Milletler dil sayesinde kültürlerini, edebiyatlarını, tarih ve sanatlarını ortaya çıkarabilmekte ve yeni nesillere aktarabilmektedirler.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu