Ampulü kim buldu, Ampulün icadı
Cennete gidecek kişi Edison mudur yoksa Sir Joseph Swan mı bilinme z ama ortada bir gerçek var ki herhalde tarih boyunca bu kadar işe yarar bir alet icat eden başka bir kişi olmamıştır. Elektrik ampulünün ticari olarak üretimi, Atlantik’in iki yakasında, aynı anda, ama ayrı ayrı başlatıldı. ABD’nin New Jersey eyaleti, Menlo Park kentinde Thomas Alva Edison ve İngiltere’nin Newcastle kentinden Sir Joseph Swan, hemen hemen aynı günlerde ampul üretimine başladılar.
Bu konuda iki tarafın da öncelik iddiaları olduğundan, olaya kronolojik bir yaklaşımda bulunmak yararlı olacaktır. Edison, deneylerine 1878 yılı Eylül ayında başladı. 12 aydan biraz daha uzun bir süre sonra, ilk doyurucu sonucu elde etti. Bir süre yanan ilk Edison ampulü, Model no. 9′dur. Bu ampulün içinde karbonize edilmiş pamuk filament vardı. 21 Ekim 1879 günü, Edison defterine şu notu düştü: “9 numara gündüz 1.30′dan gece 03.00′e kadar yandı. Yani tam 13.5 saat. Daha sonra da bîr saat kadar pırpır etti.
Sonunda camı patladı ve dağıldı.” . Ampulün patenti 1 Kasım 1879 günü alınmıştı. Ama çok geçmeden Edison’un filament olarak kullandığı karbonize edilmiş dikiş ipliğinin sürekli yanmak için uygun olmadığı görüldü. 1880′in başlarında Edison, filament olarak karbonize edilmiş kağıt kullanmaya başladı. Bunlardan daha iyi sonuç alınca, Ekim ayında seri üretime geçti. Joseph Swan, elektrik ampulünü ilk kez, 18 Aralık 1878′de, Newcastle’da Tyne Derneği’nde yaptı. Konuşması sırasında dinleyicilerine gösterdiği ampul, daha önce laboratuvarda yapılan deneyde fazla akım verildiği için yandığından, kendisini dinleyenler, ampulün nasıl ışık verdiğini göremediler. 18 Ocak 1879′da Sunderland’de verdiği ikinci konferansta, daha önceki ampulün aynısını dinleyicilerine ışık verirken gösterdi. Gerçi bu gösteri Edison’un ilk başarılı laboratuvar denemesinden 10 ay önce yapılmıştı ama, bu deneme pazarlanabilir elektrik ampulü ile gelişmelerin ilk aşamalarından biri olmaktan daha büyük bir iddia taşıyamaz. Ancak 1880′lerin başlarında Swan de, tıpkı Edison gibi, karbonize edilmiş pamuk ipliğinden filament kullanarak bir ampul yaptı. Ne var ki, onun ampulü, Edison’unkinden biraz daha uzun ömürlüydü. 27 Kasım 1880′de buluşunun patentini aldı ve hemen ardından Swan ampullerinin üretimi başladı. Ticari amaçla ilk üretilen ampuller, 1 Ekim 1880 günü Menlo Park’taki “Edison Lamp Works” adlı tesislerde yapıldı. Her ampul, üretim sırasında 200 ayrı işlemden geçiyordu. Üretim tamamen el emeğine dayalıydı ve bu nedenlerden dolayı perakende satış fiyatı da oldukça yüksekti. Ampullerin tanesi 2.5 dolardan piyasaya sunuldu. Zamanla istek arttı ve fiyatlar da düştü.
